Soms veroorzaakt iemand schade bij een ander, zonder dat zij een contract of afspraak hebben. Denk aan een automobilist die tegen een geparkeerde fiets rijdt, een buurman die zonder toestemming een boom van een ander omzaagt, of iemand die iets kwetsends over een ander op sociale media zet. In zulke gevallen kan er sprake zijn van een onrechtmatige daad. De wet bepaalt dat degene die door zijn fout schade veroorzaakt, die schade moet vergoeden.
Een onrechtmatige daad is geregeld in artikel 6:162 van het Burgerlijk Wetboek. Hierin wordt beschreven dat een onrechtmatige daad een handeling is (of het nalaten daarvan) die een ander schade berokkent en in strijd is met het recht, een wettelijke verplichting of maatschappelijke zorgvuldigheid. Uit de onrechtmatige daad vloeit een verplichting tot schadevergoeding voort. In de wet wordt dit gesteld als:
‘Hij die jegens een ander een onrechtmatige daad pleegt, welke hem kan worden toegerekend, is verplicht de schade die de ander dientengevolge lijdt, te vergoeden.’
‘Als onrechtmatige daad worden aangemerkt een inbreuk op een recht en een doen of nalaten in strijd met een wettelijke plicht of met hetgeen volgens ongeschreven recht in het maatschappelijk verkeer betaamt, een en ander behoudens de aanwezigheid van een rechtvaardigingsgrond.’
‘Een onrechtmatige daad kan aan de dader worden toegerekend, indien zij te wijten is aan zijn schuld of aan een oorzaak welke krachtens de wet of de in het verkeer geldende opvattingen voor zijn rekening komt.’
Om iemand aansprakelijk te kunnen stellen op grond van een onrechtmatige daad, moeten er vijf voorwaarden vervuld zijn:
1. Er moet sprake zijn van een onrechtmatigheid, dit is een soort ‘fout’;
2. Deze fout moet toerekenbaar zijn;
3. Er moet schade zijn;
4. De schade moet zijn veroorzaakt door de fout, dit is het ‘causale verband’;
5. Relativiteit, de leefregels rondom het gedrag wat van men kan worden verwacht rondom fouten, zien op het voorkomen van de geleden schade.
1 Onrechtmatigheid
Er zijn een drietal handelingen die onrechtmatigheid opleveren:
1. Inbreuk op een recht: dit is een directe inbreuk op het recht van een ander. Het meest voorkomend is een schending van een eigendomsrecht. Hierbij kunt u denken aan het onrechtmatig schade toebrengen aan iemands auto, zoals het kapotmaken van een autoraam door hier met een voetbal tegenaan te schoppen.
2. Een doen of nalaten in strijd met een wettelijke plicht: een ‘doen’ in strijd met een wettelijke plicht is vaak het meest voor de hand liggend, dit is namelijk gewoon een handeling die volgens de wet is verboden. Hierbij kunt u denken aan het overtreden van een verkeersregel. Een ‘nalaten’ in strijd met een wettelijke plicht ligt wat ingewikkelder. Nalaten kan namelijk ook onrechtmatig zijn, wanneer er een wettelijke plicht was om juist wel te handelen. Hierbij kunt u denken aan het niet-nakomen in een situatie wanneer iemand in direct levensgevaar is. Het is namelijk in Nederland strafbaar om iemand in direct levensgevaar op straat niet te helpen, mits u dat kunt doen zonder gevaar voor uzelf of anderen.
3. Een doen of nalaten in strijd met hetgeen volgens ongeschreven recht in maatschappelijk verkeer betaamt: dit verwijst naar gedrag dat niet voldoet aan de algemene normen van zorgvuldigheid en betamelijkheid die in de maatschappij worden verwacht. Hierbij kunt u denken aan het achterlaten van een gevaarlijke situatie, zoals een open kelderluik. Deze vorm wordt ook wel de ‘zorgvuldigheidsnorm’ genoemd.
2 Toerekenbaarheid
Deze fout moet aan de dader kunnen worden toegerekend. Dat betekent dat hij er iets aan kon doen: het gebeurde opzettelijk, of hij had voorzichtiger moeten zijn. Een onrechtmatige daad kan aan een dader worden toegerekend wanneer deze te wijten is aan zijn schuld, of aan een andere oorzaak die volgens de wet of de in het verkeer geldende opvattingen voor zijn rekening komt.
Hiernaast zijn er ook bijzondere vormen van toerekenbaarheid, bijvoorbeeld bij kinderen, werknemers of dieren.
3 Schade
Er moet schade zijn geleden, er zijn 2 soorten schade: materiele schade en immateriële schade. Materiele schade is schade die uitgedrukt kan worden in geld. Immateriële schade is niet-tastbare schade, zoals pijn, verdriet of aantasting van eer of een goede naam.
4 Causaliteit
Een causaal verband is een oorzaak-gevolg situatie. De schade moet het gevolg zijn van de onrechtmatige daad. Zonder die daad zou de schade niet zijn ontstaan. Of er sprake is van een causaal verband kan beoordeeld worden met het conditio sine qua non-verband; zou de schade zijn ontstaan wanneer de onrechtmatige daad niet was gepleegd? Wanneer het antwoord hierop ‘nee’ is, is er sprake van een conditio sine qua non-verband.
5 Relativiteit
De laatste eis is dat er sprake moet zijn van relativiteit. Het relativiteitsvereiste houdt in dat de ‘dader’ slechts aansprakelijk is voor de schade indien hij een norm heeft geschonden die het getroffen belang van het slachtoffer beschermt. Het uitgangspunt is dat een norm in beginsel strekt ter bescherming van allen die als gevolg van overtreding ervan schade kunnen lijden.
Veelgestelde vragen:
Moet iemand de onrechtmatige daad expres hebben gepleegd?
Nee, ook nalatigheid of onzorgvuldig gedrag kan leiden tot aansprakelijkheid. Hierbij kunt u denken aan een balkoneigenaar die vergeet zijn balkon te onderhouden, waardoor er iets naar beneden valt en schade veroorzaakt.
Hoe bewijs ik dat iemand aansprakelijk is?
U moet kunnen aantonen wat er is gebeurd, wat de schade is en dat de schade het gevolg is van het gedrag van de ander.
Wat kan ik doen als iemand mij schade heeft toegebracht?
Probeer het eerst samen op te lossen. Soms is een gesprek of vergoeding zonder tussenkomst van de rechter mogelijk. Als dit niet werkt, kunt u de ander schriftelijk aansprakelijk stellen, beschrijf wat er is gebeurd, wat de schade is en dat u vergoeding vraagt. Wanneer u er dan niet uit komt, kunt u juridische hulp inschakelen, bijvoorbeeld via onze Wetswinkel.
Monthly Archives
Recente reacties